1. Nataša Tomić , Zavod za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Dr Miroslav Zotović ,
Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina
Uvod Mreža ustanova i usluga iz oblasti fizikalne medicine i rehabilitacije u Republici Srpskoj je u posljednjih deset godina znatno ojačana funkcionisanjem mreže centara za rehabilitaciju u zajednici (CBR centri), razvojem visoko specijalizovanih programa rehabilitacije u Zavodu „Dr Miroslav Zotović“ u Banjaluci te povećanjem obima usluga rane, intrahospitalne rehabilitacije u kliničkim centrima i opštim bolnicama. Zdravstveni radnici i zdravstveni saradnici su najvažniji pojedinačni preduslov za pružanje usluga koje će sadržajem i kvalitetom odgovoriti potrebama pacijenata i korisnika i omogućiti razvoj u fizikalnoj medicini i rehabilitaciji. Cilj rada je prikazati broj i vrstu ustanova u kojima se pružaju usluge fizikalne medicine i pružanje rehabilitacije u Republici Srpskoj, kao i kadrove (ljudske resurse) - broj fizijatara, specijalizanata, fizioterapeuta, radnih terapeuta i medicinskih sestara te zdravstvenih saradnika. Materijal i metode Poznati podaci o ustanovama su upotpunjeni podacima iz dokumentacije Ministarstva zdravlja i socijalne zaštite RS. Putem telefonskih intervjua sa fizijatrima u RS dobijeni su podaci o stanju kadrova u ustanovama obuhvaćenim istraživanjem, te o saradnji sa zdravstvenim saradnicima. Podaci o fizijatrima i specijalizantima upoređeni su sa podacima Udruženja fizijatara RS i sa Katedrom za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Univerziteta u Banjaluci. Rezultati U Republici Srpskoj se usluge fizikalne medicine i rehabilitacije pružaju u ukupno 42 ustanove: – jedna (1) referalna ustanova za visoko specijalizovane programe fizikalne medicine i rehabilitacije – Zavod „Dr Miroslav Zotović“, dva (2) klinička centra (Banjaluka i I.Sarajevo – rade na četiri lokacije), šest (6) opštih bolnica, jedna (1) specijalna bolnica, jedan (1) zdravstveno-turistički centar sa programom kardiorehabilitacije, dvadeset pet (25) CBR centara, dvije (2) ambulante za FMiR i četiri (4) banje. Ukupan broj fizijatara u RS je 91 od čega ugrubo jedna trećina (32 odnosno 35,2%) fizijatara rade u Zavodu „Dr M. Zotović“; jedna trećina (31 odnosno 34%) u CBR centrima i ambulantama, 12 ili 13,1 % u opštim bolnicama, osam odnosno 8,8% u spec. bolnici i ZTC, dva odnosno 2,2 % fizijatra rade na Medicinskom fakultetu , jedan (1,1%) u FZO i pet (5,5%) u banjama. Ukupan broj specijalizanata FMiR u RS je 37, od čega je 18 (48,6%) specijalizanata Zavoda, pet (13,5%) specijalizanata Bolnice Mlječanica, četiri (10,8%) Kliničkog centra Banjaluka, šest (16,2%) specijalizanta za CBR centre i po jedan specijalizant za opšte bolnice, ZT Centara, za banju i za privatnu ordinaciju (4 ili 10,8%). Od ukupno 232 diplomiranih i viših FT u ustanovama u RS, u Zavodu radi 88 (37,9%), u CBR centrima 66 (28,4%), u KC Banjaluka 20 (8,6%), KC I. Sarajevo (kliničke službe Foča) rade tri (1,3%); u opštim bolnicama 21 (9%), u SB Mlječanici 20 (8,6%), u ZTC Teslić radi osam (3,5%) i u banjama šest (2,6%). Od ukupnog broja fizioterapeuta sa SSS koji iznosi 160, u Zavodu radi 60 a u CBR centrima 50 a preostalih 50 rade u drugim ustanovama. Pored zaposlenih fizioterapeuta u Zavodu trenutno propravnički staž provodi 35 fizioterapeuta, od kojih su 30 sa visokom i višom školom. U Zavodu na mjesta radnih terapeuta trenutno raspoređeno 42 zaposlena, od toga sedam viših radnih terapeuta i 35 viših i visokih FT koji su interno doedukovani. Ukupan broj zdravstvenih saradnika u Zavodu je 22, od toga je 10 psihologa, 5 soc.radnika, 5 logopeda, 1 defektolog i 1 vaspitač. U više od polovine domova zdravlja pri kojima funkcioniše CBR centar, funkcionišu i centri za mentalno zdravlje (CMZ) sa zaposlenim psihologom a u svim opštinama u centrima za socijalni rad su zaposleni socijalni radnici. Prema prikupljenim podacima u rehabilitaciji rade i 184 medicinske sestre, od čega su 114 medicinske sestre u Zavodu, 24 u CBR centrima, 39 u Mlječanici i Tesliću i 7 u banjama. Zaključak : Kao referalna ustanova Zavod „Dr Miroslav Zotović“ ima očekivano najveći broj fizijatara ali i polovina sadašnjih specijalizanata su specijalizanti Zavoda. Napredak u organizovanju rane rehabilitacije jeste sadašnji broj specijalizanata u KC Banjaluka – četiri (4) ali je broj specijalizanata za OB zabrinjavajuće mali – samo jedan (1) Postojeći broj zdravstvenih saradnika u Zavodu omogućuje timski rad u punom kapacitetu. Iako u više od polovine domova zdravlja gdje funkcionišu CBR centri, funkcionišu i CMZ-e , prema podaci dobijenim od fizijatara, još uvijek je u začetku nastajanje funkcionalnih interdisciplinarnih timova. Sa svojom ekspertizom u oblasti timskog rada i razvoja integralnog modela rehabilitacije, Zavod „Dr Zotović“ je neprocjenjiv resurs u facilitaciji ovog procesa. Prema sadašnjim podacima iz ustanova te prema podacima o pripravnicima fizioterapeutima u Zavodu, za očekivati je da broj fizioterapeuta sa 180 i 240 ECTS bodova raste a broj srednjih terapeuta opada. Takođe, odustvo radnih terapeuta u drugim ustanovama i veliki broj fizioterapeuta koji u Zavodu rade na poslovima radnih teapeuta ukazuje na urgentu potrebu kvalitetnog školovanja nekoliko generacija radnih terapeuta.
Ključne reči: