1. Nataša Tomić , Zavod za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Dr Miroslav Zotović ,
Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina
Uvod Zavod za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju "Dr Miroslav Zotović" Banjaluka je i formiran radi potreba za protetisanjem velikog broja veterana 2. Svjetskog rata što svjedoči o dugoj tradiciji protetičke rehabilitacije u Zavodu. U periodu tokom i nakon rata u Bosni i Hercegovini najveći broj amputacija su bile posljedice traumatskih događaja te se uglavnom radilo o mladim i zdravim ljudima kod kojih je proces protetisanja prolazio bez većih komplikacija. U mirnodopskom periodu kao uzrok amputacija opet prevladavaju dijabetes melitus i vaskularna oboljenja. Prema podacima Odsjeka za protetičku rehabilitaciju za 2010 i 2011. god između 60 do 70% amputacija su bile posljednice dijabetes melitusa i vaskularnih oboljenja. Iz navedenog proizilazi da se radi o pacijentima sa izraženim komorbiditetom i da prva protetička rehabilitacija, kao visokospecijalizovani program rehabilitacije, zahtijeva prošireni i uigran tim koji će biti u stanju uraditi procjenu potencijala za protetisanje i zajedno sa pacijentom i porodicom proći kroz sve faze procesa protetičke rehabilitacije i reintegracije u porodicu i zajednicu. Fond zdravstvenog osiguranja RS je takođe svojim aktom potvrdio kompleksnost i značaj prve protetičke rehabilitacije te odredio da se ista provodi samo u Zavodu „Dr Zotović“ koji ima kompetentan protetički tim. Cilj rada je prikazati proces protetičke rehabilitacije u Zavodu i osvijetliti aspekte timskog rada. Pacijenti iz Republike Srpske se nakon operativnog zahvata upućuju u Zavod, radi procjene na Protetičkom timu. Tim sačinjavaju: fizijatar kao vođa tima, internista-kardiolog, fizoteapeut, radni terapeut, protetičar / ortotičar, medicinska sestra, psiholog, socijalni radnik te pacijent i porodica. Tokom procesa protetičke rehabilitacije u Tim se uključuju po potrebi i doktori drugih specijalnosti i supspecijalnosti: endokrinolog, angiolog, vaskularni hirurg, ortoped i dr. Opisani pregled / procjena se provode čim opšte stanje pacijenta dozvoli a povremeno, za područje grada, Protetički tim odlazi i u kuću pacijenta. Elementi procjene su: lokalni nalaz, funkcionalni status, prisustvo komorbiditeta, uključujući mentalni i psihološki status. U periodu između protetičke procjene i prijema na Odjeljenje Zavoda, pacijent u kućnim uslovima, uz podršku porodice i tima porodične medicine provodi postupke kojima je edukovan tokom cjelodnevnog procesa protetičke procjene (njega bataljka, prevencija komplikacija i dr.) Odabir i preporuka za vrstu proteze te ostalih pomagala su u nadležnosti Tima. Pacijenti se primaju na rehabilitaciju kada je bataljak spreman za prihvatanje proteze i nalog za ortopedsko pomagalo ovjeren. Zavod ima vlastitu radionicu za izradu proteza i ortoza a sarađuje i sa drugim ugovornim proizvođačima ortopedskih pomagala koji poštuju i prate faze protetičke rehabilitacije i integrisani su u Protetički tim Zavoda Danas, u procesu protetičke rehabilitacije pored tradicionalnog tima – fizijatra, medicinska sestra, fizioteraput, protetičar i radni terapeut - sve značajniju i aktivniju ulogu imaju i drugi članovi tima, prvenstveno psiholozi i socijalni radnici. Pored individualnog, zastupljen je i grupni psihosocijalni rad sa pacijentima (grupe samopomoći) gdje se pacijenti informišu o praktičnim aspektima, razmjenjuju iskustva i koriste podršku grupe. U saradnji sa organizacijama osoba sa amputacijama (npr., UDAS) i humanitarnim organizacijama, Tim Zavoda se trudi da pacijente umreži radi lakšeg uključivanja u društvo, poboljšanja kvaliteta života nakon amputacije. Zaključak : Kao referalna ustanova Zavod „Dr Miroslav Zotović“ provodi visokospecijalizovane programe rehabilitacije kao što su prva protetička rehabilitacija i tokom koje se pacijent se nalazi u središtu interesovanja velikog broja stručnjaka. Lideri tima su fizijatri kod kojih postoji svijest o potrebi daljeg povezivanja sa kolegama hirurzima ali i sa kolegama fizijatrima i njihovim timovima u CBR centrima radi stvaranje što boljih preduslova za početak protetičke rehabilitacija ali isto tako i za praćenja pacijenta nakon otpusta iz Zavoda.
Ključne reči: