1. Nataša Tomić , Zavod za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju Dr Miroslav Zotović ,
Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina
2. Đurđica Stevanović Papić,
Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina
Iskustvo u propisivanju, izradi i aplikaciji ortopedskih pomagala u Zavodu je dugo koliko i postojanje Zavoda. Godine 1952. u dijelu samostana „Marija Zvijezda“ koji je osnovao red Trapista, okupljena je grupa majstora koji su počeli proizvoditi ortopedska pomagala. Ubrzo se uvidjelo da sama ortopedska pomagala nisu dovoljna da bi omogućila pacijentima da se uspješno nose sa svojim teškoćama i stoga radionica 1954. god. prerasta u Centar za rehabilitaciju tjelesnih invalida a od 1970. god ustanova nosi ime „Dr Miroslav Zotović“, po cijenjenom vojnom hirurgu, narodnom heroju iz Drugog svjetskog rata i nacionalnom sekretaru Međunarodnog društva za rehabilitaciju onesposobljenih. Prema monografiji iz 1972. god., timovi u Zavodu su težili integralnoj rehabilitaciji i nisu ispuštali iz vida što veću samostalnost u svakodnevnom životu kao jedno od mjerila uspjeha rehabilitacije. Uprkos iskušenjima tranzicijskog perioda a prvenstveno zahvaljujući svijesti o neophodnosti sprege ortopedske tehnike i rehabilitacije u Zavodu se održala i dalje se razvija Služba za izradu, aplikaciju i nabavku ortopedskih pomagala. Služba je danas koncipirana tako da podmiruje gotovo sve potrebe za ortopedskim pomagalima za ambulantne i stacionarne pacijente Zavoda. Rad Službe se može podijeliti u nekoliko segmenata i to: 1. Izrada (od uzimanja mjera, preko proizvodnje i učešća u aplikaciji) ortotičkih i protetičkih, privremenih i trajnih pomagala. Vlastitom proizvodnjom Služba opskrbljuje pacijente svim vrstama ortoza i proteza za gornje i donje ekstremitete (osim elektronskih proteza). Radi ilustracije, 2011. god je u okviru Službe je urađeno 57 proteza, (34 potkoljene, 23 natkoljene), 270 ortoza (od ovog broja 118 Cheneau midera za skoliozu). 2. Nabavka i učešće u aplikaciji gotovih ortopedskih pomagala kao što su štake, štapovi i hodaljke, sve vrste invalidskih kolica, antidekubitalni program, toaletni program i dr. 3. Raznovrsne i dosta brojne adaptacije već postojećih ortopedskih pomagala, prvenstveno dječijih kolica. Sam proces utvrđivanja medicinske indikacije i propisivanja ortopedskog pomagala počinje kliničkim pregledom doktora specijaliste ( fizijatar, ortoped, neurolog ) uz 1.postavljanje dijagnoze; 2.procjenu vrste i stepena tjelesnog oštećenja; 3. procjenu funkcionalnog ograničenja – onesposobljenosti; 4. procjenu preostalog funkcionalnog kapaciteta – potencijala za aplikaciju ortopedskog pomagala i procjenu aktivnosti i učešća. U cilju objektivizacije kliničke procjene i dobijanja potpunije dijagnoze strukturalnih nedostataka relevantnih za utvrđivanje potrebe i vrste ortopedskog pomagala koriste se i dodatne dijagnostičke tehnike: RTG, laboratorijske analize, EMNG, izokinetičko testiranje, analiza hoda, procjena kardiorespiratornog sistema i dr. Po utvrđivanju indikacije i propisivanju pomagala, pristupa se izradi / nabavci / adaptaciji i aplikaciji pomagala, timski, u saradnji sa ortotičarom / protetičarom, fizioterapeutom, radnim terapeutom i drugim članovima tima, po principu mulitiprofesionalnog pristupa u čijem centru je osoba sa invaliditetom. Nakon timske aplikacije i procjene ispravnosti i funkcionalnosti indikovanog pomagala vođa tima (fizijatar) dokumentuje proces u medicinskoj i drugoj dokumentaciji (obrazac Fonda zdravstvenog osiguranja Republike Srpske ). Prema Pravilniku FZO RS, samo specijalizovani timovi u Zavodu, isključivo u bolničkim uslovima, vrše propisivanje sljedećih pomagala: prva proteza, trodjelni i četverodjelni Hessing aparata, Cheneau mider i elektromotorna invalidska kolica. U ovom procesu svaki specijalizovani tim radi po interdisciplinarnom modelu sa kontinuiranom horizontalnom međusobnom komunikacijom. Tim razmišlja holistički, u kontekstu biopsihosocijalnog pristupa, u cilju što većeg doprinosa rezultatima medicinske rehabilitacije kao sastavnog dijela integralne rehabilitacije. Prema Pravilniku Fonda zdravstvenog osiguranja RS omogućeno je i izuzetno utvrđivanje medicinske indikacije / prijedloga za propisivanje - nabavku i odobravanje nabavke pomagala koje se ne nalazi na Listi pomagala Pravilnika Fonda, a za koje postoji potreba zbog specifičnih, u prvom redu medicinskih razloga, kod pojedinih osoba sa invaliditetom. Za provođenje ovog postupka ovlašten je konzlijum Zavoda a u sastavu i radu konzilijuma u Zavodu učestvuje fizijatar, ortoped i neurolog. Prijedlozi Konzilijuma se dostavljaju Fondu na konačno odlučivanje. Zavod je i jedina ustanova u Republici Srpskoj gdje se vrši adaptacija invalidskih kolica za djecu. Utvrđivanje indikacije za kolica i adaptacija se provode timski i sastavni su dio habilitacijsko-rehabilitacijskog tretmana i ciljeva terapije. Tim sačinjavaju dijete i roditelj, fizijatar, radni terapeut, tehničar ortotičar i fizioterapeut, a proces adaptacije kolica je dugotrajan, sa mnogo izmjena, proba i kontrola. Procjenjuje se stabilnost položaja i optimalna funkcija djeteta. Svako dijete sa smetnjama kretanja ima svoje specifične potrebe u adaptaciji sjedenja. Važan je aktivan prstup koji djetetu obezbjeđuje facilitaciju i stabilizaciju držanja, bilateralnu aktivnost ruku, poboljšanu koordinaciju usklađenu sa vizualnom kontrolom, najpovoljnije posturalne uslove za hranjenje i komunikaciju. U toku adaptacije obučavaju se dijete, roditelj i pomagač.
Ključne reči: