1. Đorđe Mirjanić, JZU Dom zdravlja Banja Luka ,
Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina
2. Jovan Vojinović, University Business Academy Novi Sad, Faculty of Dental Medicine in Pancevo,
Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina
3. Vladan Mirjanić, Medicinski fakultet Banja Luka ,
Republic of Srpska, Bosnia and Herzegovina
I pored izuztnog napretka u kontroli dentalnog karijesa postignutog sa primjenom fluorida, zbog njihovih ograničenih mogućnosti on još uvek nije stavljen pod kontrolou. Hiljadama godina se koriste različiti biljni proizvodi (voće, ljekovito bilje, začini) u cilju tradicionalnog liječenja različitih poremećaja u organizmu, pa samim tim i oboljenja zuba i usta. Tek poslednjih decenija se ulažu intenzivni napori na rasvijetljavanju aktivnih principa i moguće kliničke prakse. Biljke kroz svoj sekundarni metabolizm proizvode brojna jedinjenja koja koriste u odbrani od UV zračenja ili različitih spoljašnjih agresivnih noksi (infekcije bakterijama, virusima i gljivicama, oksidativni stres i sl.). Najpoznatije grupe biljnih fitohemikalija su heterozidi (najznačajniji predstavnici su :polifenoli i bioflvonoidi), alkaloidi, escencijalna (eterična) ulja, saponini, terpeni i dr.
Fitohemikalije djeluju na više načina: 1. podsticanje procesa remineralizacije, 2. dejstvo na biofilm, 3. zamjena za šećere (prirdoni zaslađivači i 4. kombinovano dejstvo. Najveća prednost prirodnih produkata je što ne narušavaju ekološki sistem oralnog mikrobioma i što su dobro tolerisani od strane tkiva.
Najopoznatiji prirodni produkti i aktivne fitohemikalije, za koje ima dokaza da djeluju antikariogeno i kada se koriste u prirodnom i prerađenom (ekstrakti) obliku su:1)Zeleni čaj (fluoridi, polifenoli: cacechini i ECg); 2) Brusnice(polifenoli proantocianidini), 3) Propolis(polifenoli apigenon i tt-farnesol); 4) Salvadora Persica čiji se korijen u muslimanskom svijetu i Aziji koristi vijekovima za čišćenje zuba pod nazivom Miswik (fluoridi, polifenoli benzylisothoicyanate-BIT, saponini,tanini; 5) Azadiracta indica biljka poznata u azijskoj tradicionalnoj medicini poznata pod nazivom Neem (terpen nimidin); 6) Galla(Rhus) chinesis poznat pod nazivom Kineski smak (gallotaninima); 7) Nar (polifenol ellagitanin); 8) Kakao (alkaloid teobromin iz grupe ksantena kojoj pripradaju i kofein i teofilin) najviše nalazi u kakoo, i čaju; 9) Akacija (gumu arabicu) podstiče remienralizaciju čak i bez prisustva fluorida; 10) Citrusno voće (bioflavonoid Hesperidin); Stevia rebaudiana (glikozoidi Steviosidi i Rabuodioside A).
Neki od proizvoda poput Miswika se i zvanično preporučuju kao moguća zamjene za pranje zuba sa četkicom i fluoridima. Ostali mogu da se koriste između obroka umjesto kariogene hrane.Poslednjih godina se intenzivno radi na izdvajanju antikariogenih fitohemikalija i njihovoj primjeni u dentalnim produktima i medikamentima. Na tržištu već postoje komercijalni proizvodi sa biljnim produktima, ali su neophodna dodatna klinička ispitivanja. Smatra se da nema dovoljno podataka,da bilo koje može da zamijeni fluoride.
Key words :
Thematic field:
SIMPOZIJUM B - Biomaterijali i nanomedicina
Date:
17.08.2020.
Contemporary Materials 2020 - Savremeni materijali
