Univerzitet u Banjoj Luci je vodeća visokoškolska obrazovna institucija  u Republici Srpskoj i drugi po veličini univerzitet u Bosni i Hercegovini. 

Univerzitet je osnovan  7. novembra 1975. godine. Prilikom osnivanja u sastavu Univerziteta bilo je pet fakulteta: Elektrotehnički, Tehnološki, Mašinski, Pravni i Ekonomski i tri više škole. Medicinski fakultet osnovan je 1978. godine. Ostali fakulteti osnovani su kasnije: Poljoprivredni i Šumarski 1992, Filozofski 1994, Arhitektonsko-građevinski 1995. godine, Prirodno-matematički 1996, Akademija umjetnosti 1999, Fakultet fizičkog vaspitanja i sporta 2001, Filološki, Fakultet političkih nauka i Rudarski fakultet 2009. godine, te  Fakultet bezbjednosnih nauka 2017. godine. 

Univerzitet u Banjoj Luci danas ima 17 fakulteta sa 58 studijskih programa I ciklusa studija, 65 programa II ciklusa i devet studijskih programa III ciklusa studija. 

Nastavu izvodi 811 nastavnika i saradnika u punom radnom odnosu. Pored njih, na Univerzitetu je angažovano 170 nastavnika u dopunskom radnom odnosu, 168 gostujućih profesora iz inostranstva i 121 stručni saradnik za potrebe realizacije kliničke prakse. Administrativno-tehničku podršku pruža 559 službenika. 

Trenutno na Univerzitetu studira oko 20.000 studenata iz svih krajeva Republike Srpske, ali i iz inostranstva. Do sada je  diplome osnovnih studija steklo 31.500 studenata, 350 studenata master studija, 1.150 magistara i 645 doktora nauka.

Većina fakulteta Univerziteta u Banjoj Luci nalazi se u dva kampusa, smještena nedaleko od obala rijeke Vrbas, u neposrednoj blizini centra grada. U kampusima se nalaze studentski domovi sa restoranima, sportskim terenima, studentskim klubovima i Univerzitetskim računarskim centrom. 

Univerzitet u Banjoj Luci raspolaže sa svim neophodnim prostornim kapacitetima počevši od učionica i amfiteatara, preko čitaonica i biblioteka, do laboratorija i računarskih sala. Ukupna površina učionica iznosi oko 16.000 m2, a laboratorijskog prostora oko 10.000 m2. Većina učionica opremljena je video-projektorima i računarima za prikazivanje digitalnih nastavnih sadržaja. Univerzitet raspolaže sa 20 računarskih sala sa 24-časovnim pristupom internetu. Biblioteke raspolažu sa oko 185.000 knjiga, a pretplaćene su na 75 naučnih časopisa.

Univerzitet u Banjoj Luci član je Evropske asocijacije univerziteta (European University Association - EUA) i potpisnik Velike povelje univerziteta (Magna Charta Universitatum). Član je i Međunarodne univerzitetske mreže akademske i istraživačke saradnje, u okrilju Naučnog parka Univerziteta La Sapienza iz Rima (Italija), Generalne skupštine Interuniverzitetskog centra za naučni rad i saradnju sa Istočnom i Jugoistočnom Evropom (CIRCEOS), sa sjedištem na Univerzitetu u Bariju (Italija), Mreže univerziteta UniAdrion, sa sjedištem u Ankoni (Italija), Evro-mediteranske fondacije (EMUNI), sa sjedištem u Sloveniji i Univerzitetske agencije za frankofoniju (AUF).