Osnovan 1838. godine u Kragujevcu, Licej predstavlja vrhunac u nastojanjima kneza Miloša Obrenovića da Srbija dobije školu na kojoj bi se sticala najviša znanja i spremali državni činovnici i sudije. Osnivanje ove prosvetne ustanove ima višestruki podsticaj za brži i svestraniji razvoj društva u celini. Stalnim napredovanjem i jačanjem Licej će 1863. godine prerasti u Veliku školu, iz koje će 1905. godine izrasti Beogradski univerzitet. Osnivanje Liceja ima veliku i posebnu ulogu u celokupnom prosvetnom razvoju Srbije, jer se njegovim osnivanjem u vreme kada je proces izgradnje srpske države započeo, udario kamen temeljac preporodu srpskog naroda. Prvobitna zamisao bila je da Licej kao viša škola treba da pripremi obrazovanje stručnjaka za razne grane državne uprave, da širi prosvetu i da radi na podizanju naučnih i književnih poslenika. Uslovi rada Gimnazije u Kragujevcu bili su teški. Bez zasebne zgrade i stručnog kadra, bez nameštaja i osnovnih učila za osam godina postojanja nije mogla ispuniti osnovni zadatak koji je pred nju postavljen: da spremi Srbiji sposobne mladiće za državnu službu. Mada nije u celosti sačuvana arhivska građa o Liceju, ipak je sačuvan akt o pokretanju inicijative za osnivanje ove prve škole u Srbiji. U tom dokumentu od 19. juna 1838. godine knez Miloš Obrenović dao je uputstvo "popečitelju prosveštenija i verhovnom nadzoratelju karantina, generalmajoru, kavaleru" Stefanu Stefanoviću-Tenki da će u Kragujevcu osnovati Licej, i da se on postara da pronađe profesora i direktora Liceja i jednog inženjera. U vreme kad je u Srbiji sazrela misao o osnivanju Liceja u Kragujevcu, prestonici Srbije, od svih varoši u unutrašnjosti zemlje, Kragujevac je "ako ne u veličini, a ono u napretku, najviše bio izmakao". Van značajnih puteva u jednom od najpristupačnijih kutaka Kragujevačke kotline, sa nacionalno ujednačenim stanovništvom, koje se doselilo u novu prestonicu, bio je kao stvoren za ulogu koju mu je namenio knez Miloš Obrenović. U njemu su bila najviša nadleštva zemlje: administrativna, sudska, vojna, duhovna, kulturna i prosvetna. Bilo je izgrađeno mnogo novih zgrada i knežev dvor, a za potrebe administracije doveden veliki broj ljudi sa strane. Knez Miloš Obrenović je Ukazom od 1. jula 1838. godine osnovao Licej i produžio gimnazijsko školovanje sa četiri na šest godina. Ministarstvo prosvete naredilo je da se prve godine u novoosnovanom Liceju predaju ovi predmeti: 1. filozofija 2. "opšta" istorija 3. "čista" matematika 4. statistika 5. nemački jezik i 6. crtanje Za prve nastavnike bili su određeni Petar Radovanović, profesor Kragujevačke gimnazije i Atanasije Todorović, profesor gimnazije u Kragujevcu. Podneti predlog nastavnog plana odobrio je knez Miloš 18. spetembra 1838. godine, čime su počela predavanja u Liceju. Predmeti koji su se izučavali u Liceju bili su po obimu i sadržaju širi od onih koji su se izučavali u Gimnaziji. Oni su i daljezadržavali opšte obrazovni karakter. Nije bilo usmerenja. Redovna nastava otpočela je 1. oktobra 1838. godine. Prvi profesori Liceja izvršili su pionirski rad. Kada je u jesen 1839. godine otvorena i druga klasa filozofije uvedeni su novi predmeti: fizika, praktična geometrija i francuski jezik, a 1840. godine otvoreno je pravoslovno odeljenje Liceja. Nastavnički kadar Liceja postepeno se popunjavao i stabilizovao. Gimnazija i Licej preseljeni su u nove zgrade tzv. "Gostinski ili Gospodar Jevremov konak". Značajan doprinos konstituisanju Liceja u 1839. i 1840. godini dao je Atanasije Nikolić, prvi rektor Liceja.